سرویس فرهنگی روزنامه اطلاعات: آیین نکوداشت استاد دکتر مهدی گلشنی عضو پیوسته فرهنگستان علوم و استاد فیزیک و فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف روز دوشنبه 5 اسفند 1398، در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد.
این آیین نکوداشت با همکاری مشترک قطب فلسفه دین اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با مشارکت مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره)، بنیاد علمی نخبگان، مرکز پژوهش‌های صدرا، مجمع عالی حکمت، کانون اندیشه جوان، انجمن کلام اسلامی حوزه، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران و پردیس فارابی دانشگاه تهران برگزار شد.
آقای دکتر مهدی گلشنی، فیزیکدان و پژوهشگر فلسفه علم، مترجم، استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. همچنین از برگزیدگان همایش چهره‌های ماندگار در عرصه فیزیک و برنده کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است.
آیت‌الله علی‌اكبر رشاد، رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، در این مراسم گفت: در سنت اسلامی بارها تأكید بر تكریم عالمان شده است. تكریم دانشمند مجرب و دردمند، جناب گلشنی بر اساس این سنت حسنه است. من سال‌هاست به خدمت ایشان ارادت دارم و از محضر علمی ایشان بهره‌مند شدم. هر آنچه بگویم بر شخصیت علمی ایشان نخواهد افزود. ایشان به لحاظ علمی و ذكاوت و گستردگی دامنه معرفتی و جهان دینی و انقلابی در مراتب عالی قرار دارد. دكتر گلشنی برای خدمات علمی به جامعه، جزو شخصیت‌های ممتاز و صاحب‌نظر است. ایشان در حوزه فیزیك نظری و مطالعات دینی و فلسفه در مجامع علمی قابل توجه بوده و هست.
وی افزود: دكتر گلشنی در حوزه فلسفه دین و فلسفه علم نیز بسیار مورد توجه است و مقالات ایشان و آثار و كتاب‌هایشان مرجع بوده و ارجاعات بسیار دارند. تعصب ایشان به علوم انسانی، در میان علوم انسانی‌ها نادر است. غم و دلمشغولی دکتر گلشنی به علوم دینی هم نشان‌دهنده معرفت دینی اوست. من شهادت می‌دهم ایشان مرد دیانت و متدین و متشرع است و چه بسا در میان دیگران كه چنین ویژگی‌هایی انتظار می‌رود، ایشان شأن و جایگاهی دارد. تواضع و اخلاص دکتر گلشنی برای ما درس‌آموز است و امیدوارم آثار ایشان در دانشگاه‌ها بیش از این مورد توجه قرار گیرند.
آیت‌الله رشاد در پایان گفته‌های خود به بررسی علم دینی پرداخت.
در ادامه این مراسم پیام آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی برای آیین نكوداشت دكتر گلشنی به شرح ذیل قرائت شد:
«خداوند، این جهان را براساس حكمت، قدرت و علم نامتناهی خویش در نهایت اتفاق و كمال آفریده است و نیز جهان را براساس قوانین منظم و سنت‌های ثابت هدایت و تدبیر میکند. قرآن سفارش زیادی به خردورزی و علم آموزی در آفاق و انفس، یعنی در خلقت زمین و آسمان‌ها و در خود انسان می‌كند تا از طریق آنها پی ببرد كه فقط خدا حق مطلق و خالق همه هستی‌ها است.
البته این كه خداوند خالق همه هستی است، منافاتی با اصل سببیت در نظام هستی ندارد كه برخی از موجودات، علت وجود برخی دیگر باشند؛ خداست كه به خورشید و ماه گرمی و درخشندگی بخشیده و آنها را علت گرمی و درخشندگی قرار داده است.
بنابر این اگر ما در علمی كشف كردیم كه باد، علت حركت ابر، یا خورشید، علت روشنایی است یا علت رفع فلان مرض، فلان دارو است این به معنای انكار وجود خدا نیست. بلكه كشف رابطه بین موجودات این عالم است كه خدا، آنها را در نهایت اتفاق آفریده است و به تعبیری آنها آیات الهی هستند.
اما بعد از رنسانس، متأسفانه بر اثر غلبه جریان‌های نادرست تجربه‌گرایی و ماده‌گرایی و پوزیتیویسم و علم‌گرایی، برخی از متفكران، كشف قوانین طبیعی را ناسازگار با الهیات و اعتقاد به وجود خدا و تنها حوزه شناخت معرفت را، امور تجربی دانسته و از این رو، علم را در مقابل دین قرار داده‌اند، در صورتی كه خالق همه موجودات و قوانین حاكم بر آنها، خداوند متعال است.
البته در مقابل این جریان الحادی، بسیاری از دانشمندان الهی بودند كه علم و دین را نه تنها سازگار، بلكه هر دو را آیات الهی و مكمل همدیگر دانسته‌اند كه هر دو نیاز فكری و مادی آدمی را برآورده می‌سازند و جدایی هركدام آنها از یكدیگر، خسارت‌های جبران‌ناپذیری را برای جوامع انسانی به بار می‌آورد.
ولی جای تأسف است كه مسیر و هدف پاره‌ای از علوم تجربی به دست قدرت‌طلبان و استعمارگران رقم زده می‌شود. مثلاً برخی از كشورهای استعمارگر برای چپاول بیشتر ملت‌های دیگر، برای تولید سلاح‌های كشتار جمعی نظیر سلاح‌های اتمی، میكروبی و شیمیایی، سرمایه‌گذاری می‌كنند و مسیر فعالیت دانشمندان را جهت‌دهی خاصی می‌كنند.
از نظر دین اسلام، این غایت، باید مورد بازنگری قرار گیرد و كشتار جمعی انسان‌ها، هیچ‌گاه مطلوب اسلام نیست. جهت‌دهی و اهداف علوم، باید در مسیر تأمین نیازهای واقعی انسان و در راستای اعتلای انسانیت و معنویت او باشد نه در مسیر ارضای هواهای نفسانی و خواست‌های ضدالهی استعمارگران.
در این جا از همه متولیان مراسم نكوداشت دانشمند معظم، جناب استاد دكتر مهدی گلشنی تشكر و قدردانی می‌كنم. ایشان از جمله دانشمندان متعهد و متدین كشورمان است كه علم و دین را آیات الهی و مكمل یكدیگر دانسته كه برای رشد و اعتلای مادی و معنوی انسان لازم و ضروری‌اند .
كتاب‌ها و مقالات این استاد دانشمند توانسته به تحكیم رابطه علم و دین كمك کند و منش و رفتار و آثار معظم‌له در راستای ارزش‌های اسلامی است.
اینجانب، از زحمات استاد بزرگوار دكتر مهدی گلشنی كمال تشكر را می‌نمایم، و از خداوند منان برای ایشان توفیقات روزافزون خواستارم و نیز از همه دانشجویان تقاضا دارم كه ایشان را الگوی مناسب خود بدانند و سایه به سایه او حركت كنند. »
دكتر غلامرضا اعوانی، استاد فلسفه اسلامی دانشگاه شهید‌بهشتی، دومین سخنران این مراسم بود.وی گفت: دكتر گلشنی از معدود دانشمندان كشورمان است كه در علوم طبیعی و ریاضی تبحر دارد. ایشان، علم را الهی می‌داند و این مسأله در دنیای ما مورد غفلت قرار گرفته است و جهان را سكولار می‌دانند.
دكتر اعوانی ادامه داد: 5 قرن است علوم ما ریاضی شده‌اند ولی هنوز یك نظریه علوم ریاضی از منظر الهی نداریم.
من بارها از ایشان شنیده‌ام كه بهترین راه، مسیر افلاطون است. افلاطون بهترین ریاضیدان است. ریاضیات آلت فعل خداست و عالم معانی باید وارد ریاضیات شود.
وی تأکید کرد: دكتر گلشنی علم را برای خود علم می‌داند؛ چرا كه اگر دیگر موارد مانند سیاست وارد علم شود، علم ضایع می‌شود. اولین اسم خداوند، علم است. هیچ حكمتی نمی‌تواند به این زیبایی مسائل را ببیند و ایشان در دانشگاه مرتبه علم را رعایت كرد. علم برای دكتر گلشنی، استقلال نفس است و اگر مناصبی قبول كرد، به مقتضای شرایط و برای تربیت دانشجویان و گسترش علم بوده است.
در این مراسم آقایان امراللهی، تنكبانی و شاهدی نیز سخنانی در تبیین دیدگاه‌های علمی دكتر گلشنی بیان كردند.
در پایان این مراسم دكتر مهدی گلشنی به رسم ادب سخنانی ایراد كرد و ضمن تشکر از برگزار كنندگان و سخنرانان مراسم، گفت: اكنون زمان بسیار حساسی برای كشور ماست و اگر بیدار نشویم، لطمه می‌خوریم. من در بسیاری از كشورها بوده‌ام و می‌بینیم که ما از ظرفیت‌ها كمتر بهره برده‌ایم و غرب جهان را به سمت نابودی می‌برد. آمریكا بودجه بسیاری صرف تحقیقات دانشگاهی میکند، در حالی كه نیازی ندارد. در اینجا تحولات مختلفی رخ داده اما توجهی نمی‌شود.
وی در سخنانش به نفی افكار پوزیتیویستی اشاره كرد و توضیح داد: این تفكر باعث انحراف فكر شده است. از قرن 19 به بعد عالمان دین طرد شده‌اند و از نیمه قرن بیستم تغییراتی ایجاد شده است ولی تفكر پوزیتیویستی هنوز بر دانشكده‌های ما حاكم است، اما در غرب این موضوع تعدیل شده است. آنها فهمیدند كه تجارب موجود یك تجربه را قطعی نمی‌كند. اینشتاین هفتاد سال قبل این مورد را تذكر داد اما كسی توجه نكرد و الآن متوجه شدند. آنها اكنون دیدگاه كل‌نگر پیدا كرده‌اند كه هم اخلاق را توضیح دهد و دغدغه‌های بنیادی را تبیین كند كه چگونه جهان را می‌فهمیم. فیزیكدانان متوجه شدند كه ما نیاز به فلسفه داریم. مجامع مهمی تشكیل شدند كه فیزیك و فلسفه را با هم تدریس كنند و به دنبال توضیح دقیق عالم هستند. اگر در كشورما هم جنبه‌های مثبت منتقل می‌شدند، وضع ما الآن خیلی متفاوت بود. چرا حوزه وارد این مباحث نشد؟ در كشور ما به فلسفه‌های قاره‌ای و تحلیلی و علوم شناختی توجه می‌كنند و همه چیز را ماده می‌دانند. باید بدانیم رابطه ما با اسلام و دین چگونه است؟
وی افزود: در غرب تعامل بین دین و علم جدی شده و بینش‌ها وسیع‌تر شده‌اند. در كشور ما چیزهای غیرمفید تا بخواهید ترجمه شده‌اند، از جمله مثلاً كتاب داوكینز كه از افراد ملحد است در ایران ترجمه شده ولی كتاب دقیق علمی كه از الحاد به دین گرایش پیدا كند ترجمه نمی‌شود. پس نظارت‌ها كجا رفته‌اند؟غفلت عمومی وجود دارد و حوزویان باید نظارت كنند.
دكتر گلشنی بر این باور است، جوانان ما هویت دینی و ملی خود را از دست داده و نوجوانان به دنبال از ایران رفتن هستند. با معیارهای قلابی كه بر ارزیابی علمی اعضای هیأت علمی حاكم است اوضاع ما بدتر می‌شود. شورای عالی انقلاب فرهنگی و مجامع علمی باید نظارت جدی كنند.
وی در پایان گفت: دغدغه مسائل مهم اصلاً مورد توجه نیست. من وظیفه دارم بگویم كه افراد متدین در دانشگاه‌ها نیستند و تعدادشان اندك است.من پنجاه سال است در دانشگاه‌ها هستم و طی ده سال اخیر بسیار توجهات اندك شده است.
در پایان این مراسم هدایایی به دكتر گلشنی به پاس سال‌ها فعالیت علمی اهدا شد.
Report