مراسم رونمايي از دو اثر جديد دكتر سيد مصطفي محقق داماد با عنوان فاجعه جهل مقدس و در دادگاه جهل مقدس در محل بنياد موقوفات افشار عصر روز گذشته برگزار شد.

به گزارش خبرنگار روزنامه اطلاعات، دكتر محقق داماد، رئيس گروه مطالعات اسلامي فرهنگستان علوم، از جمله انديشمندان معاصر است كه سعي كرده نسبت به تحولات جديد، نگاه ديني خود را ارائه كند. در اين مراسم كه با عنوان شب روشنگري ديني برگزار شد سخنرانان سعي كردند به تبيين ديدگاه‌هاي دكتر محقق داماد بپردازند.

دكتر شهين اعواني، عضو هيأت علمي مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، به عنوان اولين سخنران اين مراسم گفت: معرفي آثار دكتر محقق داماد براي من افتخار است.

وي فاجعه جهل مقدس را مجموعه مقالاتي دانست كه حاصل تأملات ايشان است و ادامه داد: من ويژگي‌اي كه كمتر در ميان استادان مي‌بينم اين است كه دكتر محقق داماد هيچ وقت خطابه يا سخنراني صرف ندارد. بلكه ايشان يادداشت دارد و با برنامه‌ريزي دقيق مطالبي را در خور آن مراسم فراهم مي‌كند. اين روش مرا به ياد كلاس‌هاي تحصيلم در آلمان مي‌اندازد كه آنجا هم به همين روش بود و در انتهاي كلاس سوالاتي طرح مي‌شد و استاد آن يادداشت‌ها و سوالات را در مقاله خود وارد مي‌كرد. كتاب فاجعه جهل مقدس موضوع جهل از ديدگاه قرآن، حديث، فقه، ادبيات، اخلاق است. ايشان در آثارشان از اشعار شاعران بزرگ براي فهم مطالب بهره مي‌برد. با خواندن اين دو اثر متوجه مي‌شويم كه حقيقت چقدر در پارادوكس قرار مي‌گيرد. آنكه مي‌كشد. براي خدا مي‌كشد و آنكه كشته مي‌شود نيز براي خدا كشته مي‌شود.

از نظر وي اين محاكمات فقط در غرب نيست بلكه در اسلام نيز سهروردي و حلاج را دگم‌انديشان به قتل رساندند. عين القضات نيز در خانواده متشرع به دنيا آمد ولي 33 سالگي گرفتار جهل مقدس جامعه‌اش شد و از سوي قشري انديشان به طرز فجيعي كشته شد.

دكتر محقق داماد همچنين در اثرش به مايستر اكهارت كه عارفي غربي است به شكل مبسوطي پرداخته كه چگونه اسير جاعلان مقدس شد و از ميان ‌رفت. همچنين فاجعه عاشورا نيز كه اكنون هم مصادف با ايام محرم است نيز از ديگر مطالب ايشان است كه فاجعه عاشورا نمونه مهم و جدي فاجعه جهل مقدس است كه چگونه د‌گم‌انديشان و دنيا دوستان، امام حسين(ع) و يارانش را به شهادت رساندند. دكتر اعواني همچنين به دادگاه سقراط كه اولين دادگاه تفتيش عقايد در فلسفه بود اشاره كرد و گفت: سقراط خردمند بود اما به جهل خودش اعتراف كرده بود و اين نكته‌اي است كه ما بايد خوب درك كنيم كه جهل مقدس همراه با اعتقادات ديني است اما نه از اعتقادات ديني است بلكه با هواي نفس همراه است و از عقل و تعقل نيز دور است و اينها جاعلاني هستند كه گمان باطل دارند كه براي خدا عمل مي‌كنند در حالي كه آنها در جهل مقدس خود فرو رفته‌اند.

وي در پايان سخنانش به بحث تقدم اخلاق بر دين پرداخت كه در آثار دكتر محقق داماد آمده و ايشان از عبارت پيشاديني براي تشريح اين مفهوم استفاده كرده است.

در ادامه اين مراسم حجت‌الاسلام دكتر مصطفي بروجردي به بخشي از نهج‌البلاغه با ترجمه دكتر سيد جعفر شهيدي را براي حضار قرائت كرد كه فحواي اين بخش مربوط به كساني است كه جاهلند و در ناداني خود غوطه‌ورند ولي در ميان مردم دانا و آدمي‌نمايان او را دانا ناميده و جز مذهب خويش مذهب ديگري را بر حق نمي‌داند.

وي افزود: دكتر محقق داماد شخصيت فرهيخته و انديشمندي است كه از خانواده‌اي اصيل و ارجمند برخوردار است.

حضور در دانشگاه و حوزه منجر به اين شد كه ايشان شخصيتي علمي در مجامع بين‌المللي داشته باشد. بي‌ترديد ويژگي‌‌هاي ايشان در خلق آثار ايشان نيز نقش داشته باشد. در اين دو اثر كه رونمايي مي‌شود با جنبه انسان دغدغه‌مند كه با به‌كارگيري همه ظرفيت‌هاي فكري و فرهنگي به مهم‌ترين آسيب جدي بپردازد، روبه‌رو هستيم. ايشان به دنبال آگاه‌‌كردن جامعه است. او به عنوان روشنگر ديني به دنبال اين است كه جامعه اسلامي را آگاه كند و جامعه اسلامي بيش از هر چيزي به روشنگران ديني نيازمند است. از دغدغه‌هاي مهم روشنگران ديني، آسيب‌شناسي ديني است و دين دائما از درون و برون در معرض خطر است و آنچه براي دين خطرناك‌تر است مبارزه با كساني است كه در خود دين به آفت تبديل شده‌اند و دكتر محقق داماد به قلمي شيوا عمق فاجعه جهل ديني را گوشزد مي‌كند.

دكتر بروجردي گفت: در اين آثار تنوع مباحث و ورود و خروج مطالب و بهره‌گيري از ادب پارسي و عربي اجازه خستگي به خواننده را نمي‌دهد و خواننده مي‌تواند مطابق ذوق خود از تمامي فصول بهره ببرد. همچنين بايد گفت كه اين دو اثر آكادميك هم هستند. اما متني براي دانشگاه نيستند بلكه دغدغه مؤلف اين است كه دامنه مخاطب بيش از دانشگاه باشد تا ديگران هم به اين موضوع توجه كنند و نشان از چيره دستي ايشان دارد. به نظر حقير آكادمين‌ها از اين دو اثر بهره مي‌برند چرا كه جزو نخستين آثاري هستند كه به موضوع جهل مقدس پرداخته و گام نخست را برداشته و بايد به اين موضوع توجه داشت كه راهكار نظري و عملي ارائه كرده‌اند.

دكتر بروجردي به تبيين مفهوم جهل مقدس نيز پرداخت و آنها را از زواياي مختلف بررسي كرد و گفت: جهل مقدس يك فاجعه است زيرا تبعات اين جهل چنان اثرات منفي بر روح و روان جامعه دارد كه نمي‌توان از كنار آن به سادگي كنار رفته. با گسترش جهل مقدس، سعي حكيمان ناديده گرفته و دينداري حقيقي به كنار رفته و تزوير و خرافه‌پرستي در جامعه نهادينه مي‌شود. براي مبارزه با جهل مقدس بايد نسبت به مريد‌بازي و مرادي هشدار داد و سخنان و تأملات نقادانه را گسترش داد و ديالوگ را در جامعه را ترويج كرد و خود انتقادي و نقادي را نهادينه كنيم و يافته‌هاي خود را دائماً نقد كنيم.

دكتر محسن محبي، وكيل و حقوقدان، آخرين سخنران اين مراسم بود كه به تبيين بخش‌هايي از تاريخ ايران پرداخت و گفت: در طول اين سال‌ها مسأله نوانديشي در مقام مبارزه با دگم انديشي و جهل بوده است اما تبديل به جريان نشده و جامعه به دنبال هويت خود بوده است. پيدايش جهل مقدس محدود به دين نيست و محصول تحولات اجتماعي و سياسي است و محدود به زمان ما هم نيست. اما آموزه‌هاي ديني بهترين بستر براي جهل مقدس‌اند چرا كه آموزه‌هاي دين مربوط به عالم غيب هستند و از مشاهده و آزمايش دورند. از نظر دكتر محقق داماد جهل مقدس باعث گسترش خرافه مي‌شود. اين وضعيت البته كم و بيش در اروپا بوده است. جهل مقدس بيشتر در آداب و مناسك ديني است هر چه زمينه شريعت فربه‌تر، تخم جهل براي رشد بيشتر است. البته جهل مقدس در ميان دينداران بيشتر است و بي‌دينان به خرافه كمتر به اين مباحث ورود مي‌كنند. درباره زمينه‌هاي جهل مقدس بسيار مي‌توان گفت. به علت غلظت زمينه ديني، جهل مقدس گسترش مي‌يابد تا جايي كه روحانيون در خود دين هم قرباني تكفير و جهل مقدس مي‌شوند و در طول تاريخ عده‌اي از روحانيون هم قرباني اين موضوع شدند. براي حل جهل مقدس بايد از درون دين آغاز كرد و دكتر محقق داماد كه خود انديشمند ديني است به اين نكته توجه كرد.

وي در پايان گفت: امروز در عصر ما يك فقيه به حكومت رسيده و نظر به سياست دارد و امام كه ابن عربي‌شناس هم بودند هيأت را در خدمت الهيات درآورده و براي علاج هم بايد از الهيات سياسي آغاز كرد. فقه شيعه يك سپر قوي دارد و آن اجتهاد و نوانديشي است كه باعث شده دين شيعه به ورطه خرافه و جهل مقدس نيفتد. حكومت ديني بايد به دموكراسي ديني تن دهد. براي اينكه ما از جهل مقدس رها شويم بايد به انديشمندي همچون دكتر محقق داماد تبريك بگوييم و او را كمك كنيم و زمينه را براي گسترش انديشه‌هاي او فراهم كنيم.

دكتر سيد مصطفي محقق داماد نيز در پايان اين مراسم در سخناني گفت: عرضي ندارم جز اينكه در چند كلمه تشكر كنم؛ از جانب رنج و تلاش يك تلاشگر و تلاشگري در اين آب‌و‌خاك، تشكر مي‌كنم كه تلاش را تكريم كرديد.

آنچه دانش و علم در جهان است و تمامي خدمات بشر از علم مي‌بيند معلول جهل است اما كدام جهل، جهلي كه متوجه جاعل‌بودن خود باشد. تمامي علما كه پيشرفت كردند به جاهل‌بودن خود توجه داشتند. اين جهل خوبي است اما امان از آن جهلي كه نداند جاهل‌ است. من زماني فكر كردم كه مغولان فاجعه آفريدند اما آنها خواجه نصير را به كار گرفتند.

امان از آن روزي كه مديريت جامعه دست كسي بيفتد كه نداند جاهل است. خداوند براي ملتي نخواهد كه اين‌گونه باشد و از اين بدتر كساني جاهل باشند و ندانند كه جاهلي مي‌كنند و جهل‌شان را به نام خدا مي‌بندند و به‌‌نام خدا سر مي‌بُرند. اينها جاهلاني هستند كه گرفتار جهل ديني و اعتقادي شدند. آن كسي كه بر روي سينه امام‌حسين نشست و سر امام را بريد گفت مي‌دانم كه تو كيستي اما براي خدا سر تو را مي‌برم.

وي گفت: الهيات را كم نگيريد و معرفت داشته باشيد و به جاي اعتقاد فكر بنشانيد. نگوييد من معتقدم. بگوييد من فكر مي‌كنم.

دكتر محقق داماد گفت: اين آثار من بعد عمومي دارد و جنبه روشنگري دارد و مبارزه با جهل مقدس. در اين جامعه و در اين راه اگر متد انتخاب كنم موفق نمي‌شوم من چنان مي‌نويسم كه كسي نداند چه مي‌كنم. در قالب تفسير قرآن روشنگري ديني انجام دادم. اهل فن بخوانند مي‌دانند من چه چيز را دنبال مي‌كنم و اين دو اثر من ادامه آن آثار است.

نسخه اصلی خبر