به همت شاخه زیست شناسی گروه علوم پایه فرهنگستان علوم، سمینار نیم روزه ای با موضوع مسائل نشر کتاب در تاریخ چهارشنبه 5 تیر 1398 در تالار اجتماعات فرهنگستان علوم برگزار شد.

در ابتدای جلسه آقای دکتر حسن ابراهیم­زاده عضو پیوسته و رئیس شاخه زیست شناسی فرهنگستان علوم ضمن خوش آمد گویی به حاضران در جلسه یادآور شد که این نوع مراسم برای کسانی است که عشق و علاقه­ای خاص به کتاب و نشر دارند. ایشان اظهار کرد که موضوع این سمینار توسط آقای دکتر فرازمند پیشنهاد شده و در شورای شاخه زیست شناسی فرهنگستان علوم به تصویب رسیده است. به نظر آقای دکتر ابراهیم زاده بعضی از افراد برای رفع نیاز شخصی می­نویسند و بعضی برای رفع نیاز اجتماع، بنابراین نگاهشان به نشر کتاب کلی­تر است. پس از ایشان آقای دکتر فرازمند دبیر همایش ضمن تشکر از سخنرانان بیان کرد که همه این بزرگواران دغدغه اجتماعی دارند نه شخصی و برای رفع نیاز جامعه می نویسند. سپس 6 سخنران کلیدی سمینار ضمن ایراد سخنرانی به بیان دیدگاه های خود پیرامون موضوع همایش پرداختند که خلاصه سخنرانی آنان به شرح زیر است:

دکتر سید عباس حسینی نیک: حقوق پدیدآورنده ، ناشر و خواننده مانند زنجیره ای به هم پیوسته باید مورد توجه و حمایت قرار گرفته و اثر انتشار یافته نباید هیچ یک از این حقوق را نقض کرده یا نادیده بگیرد.

پدیدآورنده به عنوان مولّد از آن جهت مورد حمایت قانونی است که پیشرفت جامعه مدیون تلاش و اندیشه ورزی اوست. حمایت از حقوق پدیدآورنده مهمترین دغدغه قانونگذار در قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب 1348 بوده به حدّی که هرگز احتمال تخلف پدیدآورندگان را نداده و مسئولیت یا مجازاتی برای آن پیش بینی نکرده است.

ناشر و مترجم دو نهادی هستند که در قبال پدیدآورندگی مورد حمایت قرار گرفته و جایگاه آنها در نظام حقوقی با دقت دیده شده است. قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و آثار صوتی مصوب 1352 با ظرافت به حمایت از حقوق ترجمه و نشر در حوزه کتاب می پردازد.اما آیا خواننده و مصرف کننده کتاب نیز دارای حقوقی است؟

در این سخنرانی به حقوق عام و همچنین حقوق خاص برای خواننده یا مصرف کننده کتاب خواهیم پرداخت. حقوق عام توسط دولت و حاکمیت اعمال گردیده و حقوق خاص مانند بقیه حقوق شهروندی قابل اعمال برای شخص می باشد.

هومن عباسپور: ويرايش متن‌هاي دانشگاهي و درسي  در ايران سابقه‌اي شصت‌ساله دارد. حتي در آن سال‌ها مؤسسه‌ي انتشارات فرانكلين چند تن از ‏ويراستاران خود را براي آموختنِ ويرايش و نگارش كتاب‌هاي درسي به امريكا و فرانسه فرستاد و نتيجه‌اش آثار درخشاني بود كه ‏انتشارات فرانكلين منتشر كرد.

اما در سال‌هاي اخير ويرايش به امري تزييني و صوري تبديل شده و ناشران دانشگاهي به‌جز اصلاح ‏غلط‌هاي تايپي و برخي خطاهاي زباني هيچ توقعي از ويراستار ندارند. اين ناشران غالباً ويراستاران تخصصي مانند ويراستار متن‌هاي ‏پزشكي و حقوقي هم ندارند و كتاب‌هاي خود را به دست ويراستاران عمومي مي‌سپارند. به آرايش كتاب‌ها هم توجه نمي‌شود.

راه ‏اصلاح اين مشكل در شرايط امروزي با تعداد بي‌شمار كتاب‌هاي دانشگاهي كه هر سال منتشر و تجديدچاپ مي‌شوند بازنگري نگاه ‏ناشران و آموزش درستِ ويراستاران است. اما چگونه؟

ابراهیم نقیب زاده مشایخ: در مورد زبان فارسی و قابلیت های آن به عنوان زبان علم توافق عمومی بین نویسندگان کتابهای علمی وجود ندارد. ‏برخی پیشرفت علم را سریعتر از آن می دانند که بتوان برابرنهاده های فارسی متناسب را بموقع واژه گزینی کرد و به ‏کار بست و برخی به انتقال مفاهیم به کمک واژه های فارسی برگزیده در برابر معادل خارجی آنها نظر مساعد ندارند ‏و غیره. ‏عدم به کارگیری درست زبان فارسی می تواند به خوانندگان کتب علمی القا کند که فارسی در بیان مطالب علمی ناتوان ‏و یا قابلیت انتقال پیچیدگی های زبان علمی رو به گسترش را ندارد.این سخنرانی به اهمیت زبان فارسی در درک و ‏انتقال مفاهیم علمی و زایا بودن آن در با پیشرفت واژگان علمی می پردازد و با استفاده از برخی از واژگان مصوب ‏فرهنگستان زبان و ادب فارسی -در دوره های گوناگون آن- قابلیت زبان مادری در انتقال مفاهیم علمی را نشان می ‏دهد.

دکتر سیدمهدی سیدی: نگاهی به تالیف کتاب درسی، نگرشی مقایسه ای

تجربه آموزشی دکتر سیدی در اروپا و آمریکا و علاقه ی و ‏انگیزه ای که از دوران تحصیل کارشناسی در مقوله آموزش، سیاست و فلسفه آموزش و پرورش داشت اند همواره ‏مطالعات خود را در این قلمرو بنیادهای آموزش و پژوهش ادامه و بسط داده اند. در این سخنرانی ایشان با نگرشی ‏مقایسه ای به موضوع تهیه  کتابها و متون درسی از نظر محتوی و برنامه ریزی آموزشی و اهمیت سرفصل های ‏درسی در آموزش کاربران می پردازند‏‏.

دکتر علی فرازمند: علم و جامعه‌  به اهمیت و لزوم ارتباط علمی بین دانشمندان و عموم مردم طی چند دهه و شاید سالهای اخیر بیش از پیش توجه ‏می شود. علت اصلی این توجه ویژه، پیشرفت سریع علم و کاربردهای گاهی سریع یافته های علمی در فناوری هایی است که اساسا ‏ریشه در رشد علمی  و نقشی است که نتیجتا در زندگی روزمره مردم دارند. عباراتی مانند توسعه پایدار و اقتصاد دانش بنیان و غیره ‏نشان دهنده لزوم بهره گیری از دانش در توسعه منابع انسانی و جوامع است. دلیل دیگری که به طور خاص به اهمیت این موضوع دامن ‏می زند این است که اغلب دانشمندان علوم پایه توجه و علاقه لازم برای در میان گذاشتن مسایل علمی قلمرو پژوهشی خویش با جامعه ‏ندارند. این نگاه می تواند صرف عدم علاقه مندی یا بی توجهی یا نداشتن آموزش در برقراری ارتباط علمی با جامعه بیرون از محیط و ‏همکاران علمی و دانشگاهی باشد. در این سخنرانی ضمن مروری بر تاریخچه ارتباط علمی دانشمندان با جامعه، اهمیت و روشهای ‏ایجاد ارتباط علمی و گسترش دانش معرفی می شوند.

دکتر رضا عطاریان: اصطلاح ‌آموز مفهومی- انگیزشی؛ ابزاری کارآمد برای ارائة نوواژه‌ها در کتاب‌های علمی

درج واژه‌نامة دوزبانه در انتهای کتاب‌های علمی که دارای بسامد بالایی از نوواژه‌ها هستند، به تنهایی کافی به نظر نمی‌رسد. منطق ‏واژه‌گزینی و چگونگی وضع یا گزینش نوواژه‌ها و رابطة آن‎‌‎ها با تعاریف علمی به تفصیل و توضیح  بیشتری نیاز دارد. افزودن ضمیمۀ ویژه‌ای تحت عنوان اصطلاح‌آموز با معیارهای زیر شاید به نشر مفاهیم  اصلی کمک موثری باشد.‏

‏1- نقشه‌ها و شبکه‌های مفهومی؛2- تعاریف دقیق مفاهیم علمی؛‏3- اطلاعات ریشه‌شناختی دوزبانه؛4- اطلاعات مرتبط با تاریخ علم در خصوص پیدایش و تحول مفاهیم و اصطلاحات علمی مربوطه.

هدف از ارائة این اطلاعات، توصیف انگیزش اصطلاح‌شناختی یا به عبارتی تبیین ارتباط معنایی پویا بین اصطلاحات و  مفاهیم آن‌‏هاست. انگیخته‌آموزی از طریق برقراری شبکه‌ای پیوندگرا بین اصطلاحات در حال فراگیری و مجموعۀ واژگان ذهنی، باعث تسهیل ‏یادگیری و یادسپاری آن‌ها و در نتیجه زمینه‌ساز پذیرش بهتر نوواژه‌ها در جامعۀ علمی هدف می‌گردد‏.

گالری تصاویر

روابط عمومی فرهنگستان علوم