شاخه علوم وصنایع غذایی گروه علوم کشاورزی فرهنگستان علوم در تاریخ 97/7/25 همایشی با عنوان «سلامت و کیفیت محصول های کشاورزی و فراورده های غذایی» با حضور افراد صاحبنظر، مسئولان اجرایی و ارزیابی مواد غذایی، پژوهشگران و دانشگاهیان و شماری از اعضای فرهنگستان علوم برگزار کرد.

میزگردی با شرکت سخنرانان و افراد حاضر در جلسه، تشکیل شد. بیانیه زیر جمع بندی نظرهای ارائه شده در سخنرانی ها و میزگرد یاد شده است:

1- بر سلامت غذا که یکی از مولفه های امنیت غذایی است و امنیت غذایی به معنی اطمینان از دسترسی فیزیکی و اقتصادی همه مردم به غذای کافی، مغذی و سالم در تمام اوقات سال برای داشتن فعالیت و زندگی سالم است، تاکید شد. توجه به شاخص‌های ارزیابی ایمنی غذایی شامل ارزیابی آلودگی‌های زیستی، فیزیکی و شیمیایی (آفت‌کش‌ها و داروها)، آلودگی به فلزات سنگین، ترکیبات موجود در پلیمری های بسته بندی، قارچ‌ها و سم های تولیدی آن ها و بقایای حشره‌ها و جانوران زیانبار، هورمون‌ها، مواد افزودنی غیر مجاز و شیوه دفع آلودگی‌ها و ضایعات و روش های نگهداری مواد غذایی بسیار ضروری دانسته شد.

2- نقش مهم مواد غذایی در سلامت افراد جامعه که قسمت مهمی از پیشگیری از بیماری های غیر واگیردار مانند دیابت، بیماری های قلبی- عروقی، سرطان ها و غیره را در بر می گیرد، پر اهمیت تشخیص داده شد. برای تامین شرایط حفظ سلامت، نیاز به هوای پاک، آب سالم، غذای سالم، کافی و متناسب با نیازهای بدن، شرایط محیطی سالم و رفع نیازهای روانی و سلامت اجتماعی افراد است. در این باره لازم است مسئولان مربوط به این بخش از نیاز جامعه که تامین شرایط لازم برای حفظ سلامت انسان ها است، توجه بیشتری مبذول داشته و بودجه و امکانات بیشتری در نظر بگیرند.

3- سلامت و کیفیت نان به عنوان اصلی ترین ماده غذایی و تامین کننده درصد زیادی از نیازهای تغذیه ای بدن افراد جامعه دستخوش دشواری‌هایی است. برای رفع این دشواری‌ها ضرورت دارد از زمان کاشت گندم تا مصرف نان در سفره ها، اقدام‌های لازم صورت گیرد. همچنین ضرورت دارد وزارت جهاد کشاورزی بر مراحل تولید گندم در مزرعه و نیز استفاده صحیح از کود غیر آلوده به فلزهای سنگین مانند کادمیوم و خاک‌ها و آب‌های آلوده و استفاده ناصحیح از سم‌ها، نظارت جدی داشته باشد. همچنین کیفیت آردهای تولیدی نیز نامشخص است و نظارت و کنترل کافی بر نانوایی‌ها وجود ندارد در حدی که برخی از آن ها از جوش شیرین و بلانکیت و یا جوهر قند در خمیر استفاده می کنند. به طور کلی وضعیت تولید نان کشور ساماندهی مطلوبی ندارد و ضرورت دارد برای سلامت تغذیه جامعه و به ویژه مردم کم درآمد که بیشترین نیازشان از نان تامین می شود از طرف مسئولان برنامه ریزی بهتری صورت گیرد.

4- باید نظارت بیشتری بر تولید و واردات برنج به عنوان دومین ماده غذایی اصلی جامعه وجود داشته باشد. از آنجا که برنج نسبت به سایر غلات، فلزهای سنگین و از جمله آرسنیک بیشتر جذب می کند، ضرورت دارد بر تولیدهای داخلی و به ویژه برنج های خارجی که از کشورهای هند، پاکستان و غیره وارد می شوند، کنترل بیشتری از نظر این فلزها و آفلاتوکسین صورت گیرد.

5- سلامت انواع میوه و سبزی کشور نیز به دلیل‌های مختلف پر اهمیت است. استفاده از پساب در برخی از مزرعه-ها، استفاده غیرعلمی از سم های مبارزه با آفات و بیماری ها و به کار بردن کودهای شیمیایی بیش از حد، موجب شده که برخی از این محصول‌ها، دارای باقیمانده سم‌ها و ترکیباتی مانند نیترات بیش از حد مجاز باشند. ضرورت دارد نظارت و کنترل بیشتر و به ویژه در درجه بندی محصول‌ها از نظر سلامت، صورت گیرد.

6- مصرف غذاهای خارجی زیانبار که به نام "سریع آماده یا فست فود" در رستوران ها ارائه می شوند و در خیلی از موارد در تهیه آن ها رعایت استفاده از نوع روغن مناسب نشده و یا در فراوری رعایت کیفیت روغن ها را نمی کنند، محدود شود و تولید و ترویج و توسعه غذاهای مشابه بومی که دارای کیفیت مطلوبی بوده و عناصر زیان آور و آلودگی‌های مواد غذایی را ندارند، ترغیب و تشویق شوند.

7- استانداردهای مصرف در محدوده سلامت (مانند میزان شکر، چربی، نمک و چگونگی مصرف آن ها) باید فرهنگ سازی و ترویج شده و به ویژه آموزش‌های لازم به تولیدکنندگان و عرضه کنندگان غذای مردم و همچنین زنان شهری و روستایی داده شود. بدیهی است که با روش های دستوری که بدون ضمانت اجرایی کافی است، نمی توان مصرف را محدود نمود. بهترین راه آگاهی بخشی در طول زمان و افزایش آگاه سازی جامعه توسط رسانه ها است.

8- مدیریت صنایع غذایی و مدیریت کنترل ضایعات و الگوسازی برای کاهش ضایعات با بهره گیری از کارشناسان متخصص به صورت علمی و تخصصی صورت گیرد. برای کاهش ضایعات و سلامت محصول‌های کشاورزی در مراحل برداشت، ترابری و نگهداری آموزش های لازم به افراد دست اندرکار داده شود و با استفاده از متخصصان این رشته نظارت لازم صورت گیرد.

9- تعداد بازرسان سازمان غذا و دارو و کارشناسان نظارت بر مواد غذایی، کافی نیستند. عملکرد آن ها نیز با تعهد و دقت و به اندازه کافی سخت گیرانه نیست و تا حد زیادی مشکل ساختاری و مواجه شدن با درخواست های غیر منطقی افرادی که فقط به سود می اندیشند وجود دارد. مسئولیت کنترل سلامت و کیفیت فرآورده های غذایی کارخانه‌ها بر عهده مسئولان فنی کارخانه است که حقوقشان را از کارفرما دریافت می کنند و بنابراین بیشتر در جهت منافع کارفرما عمل می کنند، تا شغلشان را از دست ندهند. اصلاح ساختار سیستم نظارت و کنترل مواد غذایی ضروری است.

10- ضرورت دارد سازمان استاندارد نسبت به تهیه و اصلاح استانداردهای موجود با همکاری متخصصان دانشگاهی و کارشناسان صحنه تولید اقدام کرده و بخش مهمی از این استانداردها را اجباری کند.

11- اداره نظارت باید قدرت کافی برای کاربرد ضوابط داشته باشد. برای مثال باید ازکارخانه‌های آب لیمو بخواهد که چنانچه ترکیب‌های دیگری غیر از آب لیموی طبیعی در بطری وجود دارد دست کم روی برچسب های بطری‌های آب لیمو ترکیب های آن مشخص شود. آردهای تولیدی کشور دارای برچسب اطلاعات مفید برای نانوا باشد. تولیدکنندگان روغن خوراکی نیز، منابع دقیق و ترکیب روغن ها را اعلام کنند. اگر در فراورده های شیری موادی غیر از ترکیب های شیر طبیعی مانند چربی ها، شیر خشک چینی و غیره استفاده می شود در برچسب اعلام کنند. دست کم برای محصول‌های تراریخته روی برچسب ها با خط درشت به اطلاع مردم برسانند که مردم بدانند چه مصرف می کنند

12- گروه های علوم و صنایع غذایی در دانشگاه ها باید ضمن بالا بردن توانایی های مهارتی دانش آموخته-های این رشته و آموزش بیشتر عوامل تهدید کننده سلامت غذای جامعه، درس اخلاق حرفه‌ای صنایع غذایی را در درس‌های خود منظور کنند و اثر تقلب‌ها و آلودگی‌های مواد غذایی و استفاده کردن از روش های تولید که نیاز به نگهدارنده ها و ترکیب‌های غیر طبیعی نداشته باشد را آموزش داده و دانشجویان را نسبت به اثرهای بد ترکیب‌های زیانبار در غذا برای سلامت جامعه آگاه سازند.

13- با توجه به نیاز تغذیه ای جامعه و شرایط تولید در کشور به ویژه محدودیت منابع آبی و مزیت اقتصادی تولید و روش های تولید از نظر سلامت و کیفیت،  محصول‌های غذایی، رتبه بندی شوند و بر اساس این رتبه بندی نسبت به یارانه ها و حمایت های دولت و قیمت گذاری محصول‌ها اقدام گردد.

14- با توجه به این که برخی عامل‌های سرطانزا و زیانبار مانند وجود آفلاتوکسین در برخی مواد غذایی و از جمله دانه های روغنی، تولید و وجود اکریل آمید در برخی فراورده ها مانند چیپس و خلال سیب زمینی سرخ شده و نان برشته شده وکاربرد روغن های جامد حاوی اسید های چرب ترانس در شیرینی ها و برخی فراورده های غذایی دیگرمشخص شده است، ضرورت دارد برنامه ریزی ویژه ای برای حذف و یا کاهش این عوامل تا حد مجاز صورت گیرد.

15- ارتقاء فرهنگ و دانش سلامت غذا و تغذيه مطلوب جامعه، مانند آموزش زنان روستایی و عشایری برای تولید محصولات سالم و عاری از آلاینده ها به ویژه سموم دفع آفات و کودهای شیمیایی که توسط دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی صورت می گیرد، می تواند نقش مهمي در بهبود ایمنی و تغذیه در كشور داشته باشد. توسعه این نوع برنامه ها کمک خوبی به سلامت بخش مهمی از جامعه می کند.

16- با توجه به این که انتقال آلودگی به فراورده های غذایی، از طریق آب ها و خاک های آلوده، سم‌ها و کودهای شیمیایی صورت می گیرد و امروزه استفاده از این عامل‌های آلوده ساز رو به گسترش است. ضرورت دارد آموزش‌های لازم به کشاورزان برای تولید محصول های ارگانیک داده شود و با تشویق ها و ترغیب‌های لازم در جهت توسعه محصول های سالم، تلاش شود.

17- منابع غذایی حیوانی نیز دستخوش دشواری‌هایی مانند وجود پسماند آنتی بیوتیک ها و داروهای دامپزشکی، کیفیت پائین برخی فراورده های فراوری شده گوشتی مانند برخی سوسیس ها و کالباس‌ها و سرطانزا بودن آن‌ها بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی است، ضرورت دارد کنترل و نظارت بیشتری بر تولیدهای دامی صورت گیرد و به تدریج استفاده از محصول‌های فراوری شده گوشتی و محصول‌های شیری با چربی بالا و گوشت های قرمز در جامعه کاهش یابد. بدون تردید می توان با برنامه ریزی طولانی مدت و اجرای تدریجی، به این هدف‌های مهم دست یافت.