آقای دکتر غلامعباس توسلی عضو پیوسته فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و استاد برجسته جامعه شناسی کشور بر اثر ایست قلبی دار فانی را وداع گفت.

غلامعباس توسلی اول خرداد 1314 در رشتخوار متولد شد. از سن شش سالگی وارد مکتبخانه شد و آموختن قرآن و فارسی را تا فراگیری آثار سعذی، حافظ، عربی را در حد نصاب، جامع المقدمات، صمدیه ادامه داد. پس از فوت پدر وارد مدارس جدید شد و مستقیماً در کلاس چهارم ابتدایی دبستان طغرایی رشتخوار پذیرفته شد و بعد نیز در دبیرستان قطب‌الدین حیدر در تربت حیدریه تحصیلات خود را ادامه داد.

غلامعباس توسلی با گذراندن امتحان ورودی وارد دانشسرای تهران شد. او همزمان در سه رشته زبان فرانسه، ادبیات و فلسفه قبول شد. اما چون در کنکور زبان و ادبیات فرانسه اول شده بود بالاجبار در آن رشته مشغول تحصیل شد. هم‌زمان با ورود او به این رشته، جایگاه زبان فرانسه متزلزل شد و او نیز مطالعه انگلیسی را در کنار فرانسه آغاز کرد. در دوره کارشناسی دانشسرای عالی نیز حائز رتبه اول شد و علاوه بر دریافت مدال فرهنگ با پایه دبیری به استخدام همان مؤسسه درآمد. توسلی با استفاده از امتیاز شاگردان رتبه اول و پس از یک سال تدریس در دانشسرای عالی تهران به اروپا اعزام شد و تحصیلات خود را در دانشگاه پاریس ادامه داد و در آنجا تصمیم گرفت جامعه‌شناسی بخواند. در آن زمان در فرانسه جامعه‌شناسی به تازگی از فلسفه جدا شده بود و استادان بنامی در دانشگاه‌های آنجا مشغول تحصیل بودند. عنوان رساله اصلی او «جامعه سنتی ایران از دید اروپائیان: مقایسه دیدگاه انگلیسی‌ها و فرانسویان» و رساله فرعی «صنایع دستی ایران و جنبه‌های روان‌شناسی اجتماعی آن» بود. رساله اصلی با کمک مالی مرکز تحقیقات علمی فرانسه قبل از دفاع به چاپ رسید. دکتر توسلی در تابستان ۱۳۴۵ به ایران بازگشت و تدریس خود را با سمت استادیاری از سر گرفت. وی علاوه بر تدریس در دانشسرا از همان آغاز ورود، در بخش مطالعات شهری مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران نیز به تحقیق پرداخت و در مطالعات اقتصادی و جامعه‌شناختی و طرح‌های جامع شهری از جمله طرح جامع تهران که از سوی سازمان برنامه به مؤسسه واگذار شده بود و طرح جامع شیراز که با همکاری دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران انجام می‌پذیرفت و همچنین طرح‌های جامع اراک و همدان و چند شهر دیگر شرکت داشت و به صورت مستقل آن‌ها را سرپرستی و تدوین می‌کرد. وی در آن دوره همچنین سرپرستی طرح ارزشیابی سواد توأم با حرفه را که در اصفهان و دزفول به‌طور آزمایشی از سوی یونسکو و سازمان برنامه وارد تجربه عمل شده بود، برای ارزیابی و بازسازی در مؤسسه به عهده داشت. نتیجه این تحقیقات و مطالعات علاوه بر گزارش‌های علمی، پیشنهادهایی عملی برای چگونگی توسعه و رشد شهرها در آینده بود.

دکتر غلامعباس توسلی سپس به درخواست دانشگاه ملی ایران، رشته جامعه‌شناسی را در دانشکده ادبیات آن دانشگاه پایه‌گذاری و برنامه‌ریزی کرد و به تدریس برخی دروس در آنجا پرداخت. در سال ۱۳۵۰ از دانشسرای عالی به دانشگاه تهران منتقل شد و یک سال بعد به دانشیاری و پس از آن به مرتبه استادی ارتقا یافت. وی در سال 1351 به سمت مدیر گروه جامعه‌شناسی انتخاب شد. در سال ۱۳۶۴ مجدداً به عنوان مدیر گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران انتخاب شد و یک سال بعد نیز به سمت ریاست دانشکده منصوب گردید.

دکتر غلامعباس توسلی از موسسان و اولین رئیس انجمن جامعه شناسی ایران بود و نقش تعیین کننده ای در ایجاد و تثبیت جایگاه انجمن ایفا کرد.

او همچنین در ایجاد دوره دکتری در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس و دانشگاه آزاد اسلامی نقش بسزایی بر عهده داشت.

دکتر توسلی همچنین اولین رئیس دانشگاه اصفهان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود.

این استاد نمونه و پژوهشگر برجسته دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، تألیفات و ترجمه های زیادی داشت. وی اولین کسی است که کتاب جامعه شناسی کلاسیک را ترجمه کرد؛ او زمانی که علوم اجتماعی مورد تهاجم و سوءظن قرارداشت به تاسیس انجمن جامعه شناسی ایران همت گمارد. بسیاری از جامعه شناسان معاصر وی را تاریخ جامعه شناسی پس از انقلاب می دانند.

از دکتر غلامعباس توسلی بیست جلد کتاب به یادگار مانده است که برخی از آن‌ها مانند نظریه‌های جامعه‌شناسی، جامعه‌شناسی کار و شغل، جامعه‌شناسی دین و … به چاپ‌های مکرر رسیده‌اند. وی همچنین در حدود شصت مقاله علمی پژوهشی در مجلات معتبر داخلی و بین‌المللی منتشر کرد.

ریاست دانشگاه اصفهان، مدیریت گروه جامعه شناسی و ریاست دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران، عضو هیئت مؤسس و اولین رئیس انجمن جامعه شناسی ایران و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی از جمله سوابق مدیریتی استاد توسلی است.

استاد دکتر غلامعباس توسلی عضو پیوسته فرهنگستان علوم بود. او علاوه بر چند دوره ریاست شاخه جامعه شناسی گروه علوم انسانی فرهنگستان علوم و عضویت در شورای آینده نگری فرهنگستان، در سایر برنامه های علمی و پژوهشی فرهنگستان نیز مشارکت داشت.

دکتر غلامعباس توسلی ظهر امروز جمعه 25 مهر 1399 پس از تحمل سال ها بیماری بر اثر ایست قلبی در سن 85 سالگی دار فانی را وداع گفت.

فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران ضایعه درگذشت این استاد برجسته را به خانواده ایشان، اعضای فرهنگستان علوم، جامعه علمی و دانشگاهی کشور بخصوص شاگردان و همکاران و دوستان و دوستداران ایشان تسلیت می گوید و برای استاد فقید شادروان دکتر غلامعباس توسلی رحمت واسعه و علو درجات در درگاخ باریتعالی مسئلت دارد.

روابط عمومی فرهنگستان علوم