آلودگی هوا یکی از عمده‌ترین مشکلاتی است که به دلیل افزایش بی‌رویه فعالیت‌های صنعتی، مصرف سوخت‌های فسیلی و تراکم جمعیت در بعضی از شهرها روز به روز شدیدتر می‌شود. در کشور ما با احتساب پدیده گردوغبار، جمعيتي بالغ بر 35 ميليون نفر، یعنی نزدیک به نيمي از جمعيت كل كشور در معرض درجاتی از آلودگی هوا قرار دارند. بر این اساس به همت کارگروه مطالعاتی سلامت مرکز مطالعات علم و فناوری فرهنگستان علوم، نشست نیم­روزه "هوای سالم یکی از عوامل ضروری برای حفظ سلامت انسان" در روز سه شنبه 1397/7/10 در محل ساختمان مرکز مطالعات فرهنگستان برگزار شد.

در این جلسه آقایان: دکتر تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط زیست، دکتر حسن وند استاد مرکز تحقیقات کیفیت هوا، دکتر محمد شاهدی معاون پژوهشی علوم محض و کاربردی فرهنگستان علوم و رئیس کارگروه سلامت، دکتر مصداقی­نیا عضو کارگروه سلامت مرکز مطالعات فرهنگستان علوم، دکتر ندافی رئیس پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران و دکتر یونسیان استاد گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی تهران سخنرانی کردند و در ادامه با حضور جمعی از اعضای شورای علمی مرکز مطالعات به بحث و تبادل نظر پرداختند.

لزوم تعیین اهداف کمی برای برنامه‌های جامع کاهش آلودگی هوا، توجه به رشد اقتصادی و تأثیر آن بر برنامه‌های جامع کاهش آلودگی هوا، در نظرگرفتن ظرفیت اتمسفر برای پذیرش و ترقیق آلاینده‌های هوا، سهم بندی منابع انتشار آلاینده­ها، در نظرگرفتن چارچوب "برنامه مدیریت محیط زیست" در برنامه‌های جامع کاهش آلودگی هوا، توجه به عدم افزایش آلاینده‌های فعلی، اطلاع‌رسانی در مورد کیفیت هوا و اثرات آن بر سلامت، از محور­های مهمی بود که در سخنرانی آقای دکتر ندافی به آن پرداخته­ شد.

آقای دکتر یونسیان در سخنرانی خود بر این مهم تأکید داشت که شاخص ­های کيفيت هوا ابزار کليدي جهت آگاهی از کيفيت هوا، ‌اثر بر سلامت و روش‌های محافظتی در برابر آلودگی هوا است. در روش‌های محاسبه شاخص کیفیت هوا جهت به حداقل رساندن اثرات بهداشتی منتسب به آلاینده‌های هوا، می‌بایست بیشترین مقدار شاخص در ایستگاه‌ها را به اطلاع عموم مردم رساند. اما در روش مرسوم، از مقادیر ثبت شده متوسط‌گیری و در نهایت مقدار متوسط شاخص اعلام می‌شود که در این شرایط بیشترین غلظت‌ها مدنظر قرار نمی‌گیرد. در یک گزارش کیفی صحیح، بایستی آلاينده مسئول و گروه‌های حساس در برابر آلاينده مورد نظر نام برده شود.

آقای دکتر تجریشی اهمیت پرداختن جدی به بحث آلودگی هوا را به این دلایل مهم دانست: خسارت اقتصادی 13 میلیارد دلار در سال یعنی معدل 2/2 تولید ناخالص ملی در کشور و 2.6 میلیارد دلار تنها در تهران؛ مرگ بیش از 4000 نفر در سال در تهران به واسطه فقط آلایندهPM2.5 ؛ بیش از 100 روز شرایط ناسالم آلودگی هوا در شهر تهران، اصفهان و اهواز؛ وجود آلاینده‏هایی که هنوز اندازه‏گیری نشده است.

تصویب قانون هوای پاک؛ تهیه آئین نامه ها و دستور العمل های قانون هوای پاک و تائید در کمیسیون امور زیربنایی؛ بازنگری حدود مجاز آلایندگی در بخش صنعت و خودرو؛ به روز­رسانی استانداردهای آلودگی هوا؛ راه اندازی سامانه پایش آلودگی هوا؛ ارتقاء استاندارد خودرو  و سوخت؛ انجام مطالعات سهم انتشار در کلان شهر های کشور، بهبود و جوان­سازی حمل و نقل عمومی، از مهمترین راهکار­هایی است که در سیاستگذاری و برنامه ریزی سازمان محیط زیست به آن توجه شده­است.

از جمله اقدامات مؤثر سازمان حفاظت محیط زیست برای مقابله با آسیب های محیطی آلودگی هوا و گرد و غبار، می­توان به این موارد اشاره کرد: تقویت و فعال سازی ستاد گرد و غبار براساس مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست؛ تهیه و تصویب برنامه و آیین نامه اجرایی مقابله با گرد و غبار در دولت؛ تهیه سند گرد و غبار استانی و ملی؛ پیشنهاد پیگیری و مشارکت در تهیه و تصویب سه قطعنامه در سازمان ملل متحد از جمله در مجمع عمومی این سازمان برای مقابله جهانی با مسئله گرد و غبار و وظیفه سازمان ملل برای هماهنگی در این زمینه و یک بیانیه از سوی وزرای محیط زیست قاره آسیا؛ انجام مطالعات منشاء گرد و غبار در 13 استان؛ تثبیت حداقل 5000 هکتار از اراضی شهرستان اهواز و برنامه ریزی جهت تثبیت حداقل 40 هزار هکتار؛ احیا تالاب هایی با ميزان خسارت 40 تا 100% و اقدام فرابخشی و جدی برای دریاچه ارومیه.

در پایان نشست حاضران بر جایگاه فرهنگستان علوم به عنوان حلقه وصل حکومت و جامعه علمی؛ ریشه­ یابی بحران، ارائه راهکار و ترسیم دورنمای حل بحران به جای نگرش ­های مقطعی به زبان حکومتمردان؛ نقش فرهنگستان به عنوان بازوی علمی در تعیین و بروز­کردن استاندارد­های محیط زیست؛ تشکیل کارگروه مطالعاتی مشترک میان فرهنگستان و سازمان محیط زیست برای شناسایی و رفع بحران­ های آلودگی هوا؛ تعیین یک متولی و مسؤول مشخص جهت سیاست­گذاری و برنامه­ریزی برای مقابله با آلودگی هوا و لزوم پاسخگویی همان متولی در صورت تداوم بحران؛ تأکید کردند.